شرکت تعاونی

شرکت تعاونی مشارکتی است که عده‌ای از افرادی که هم‌صنف یا تناسبی مشابه دارند در واقع اعضای شرکت در کنار یکدیگر، جمعیتی کوچک را پدید می‌آورند که به عنوان مثال در تهیه کالاهای مورد نیاز اعضا، با جمع‌آوری پول جزئی که هر عضو می‌پردازد کالای مورد احتیاج اعضا را از دست اول خریداری و به همان قیمت تمام شده یا سود خیلی جزئی به اعضا می‌فروشد و به این طریق واسطه‌های غیرضروری در کسب و تجارت و صاحبان این‌گونه مشاغل کاذب حذف می‌گردند.

در شرکت تعاونی(مفهوم حق امتیاز در پیش فروش تعاونی مسکن) ممکن است اعضا دارای سرمایه و سهم یکسان از سود نباشند اما هر عضو بدون توجه به درصد سهامش، یک رای دارد و نسبت سهام به رای وجود ندارد. در واقع تعاونی، متکی به اعضاء است نه به سرمایه.

در دههٔ ۱۳۸۰ و اوایل ۱۳۹۰ با اجرایی و تبیین نمودن اصل ۴۴ قانون‌اساسی، در خصوصی‌سازی بخش‌های دولتی، تعاونی‌ها به عنوان مهم‌ترین و لایق‌ترین بخش خصوصی در این واگذاری مورد توجه قرار گرفتند و مزایای بسیاری را به خود اختصاص دادند. همچنین از مزایای معافیتهای مالیاتی در برخی از انواع تعاونیها برخوردارند.

انواع شرکت تعاونی

۱- شرکت تعاونی تولیدی: شرکتی است که به منظور اشتغال در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت، معدن، عمران شهری، روستائی، عشایری و نظایر اینها فعالیت می‌نماید و مجموعاً یک واحد تولیدی را در آن اداره می‌نمایند.

۲- شرکت تعاونی توزیعی: شرکتی است که در امور مربوط به تهیه و توزیع کالا، مسکن، خدمات و سایر نیازمندیهای اعضاء فعالیت می‌نماید. آن دسته از شرکتهای تعاونی که فعالیت آنان تواماً تولیدی و توزیعی باشد را شرکت تعاونی تولیدی و توزیعی نامند.

شرکت‌های تعاونی تولیدی مانند دامداران، کشاورزان، پرورش دهندگان زنبور عسل یا صاحبان صنایع و هر گروهی دیگر که در رده تولیدی نام برده شده‌اند، در صورت تشکیل تعاونی برای تأمین نیازهای خود از نوع تعاونیهای توزیعی (تأمین‌کننده نیاز تولیدکنندگان) محسوب می‌شوند.

انواع شرکت تعاونی از لحاظ نوع عضویت

۱ – شرکت تعاونی عام: شرکتی است که عضویت در آن برای همه آزاد می‌باشد، تعداد اعضاء در این تعاونیها حداقل ۵۰۰ نفر و براساس نوع تعاونی که وزارت تعاون تعیین کرده مشخص می‌شود.

۲ – شرکت تعاونی خاص: شرکتی است که عضویت در آن برای گروهی خاص مانند کارگران، دانشجویان، کشاورزان، زنان، پزشکان، وکلای دادگستری، اعضاء هر صنف و مشاغل خاص و نظایر اینها با رعایت شرایط آزاد تعیین می‌شود.

انواع و اقسام شرکت تعاونی در ایران برحسب گرایش

• کشاورزی
• صنعتی
• معدنی
• خدماتی
• مسکن
• فرش دستباف
• تأمین‌کننده نیاز تولیدکنندگان
• تأمین‌کننده نیاز مصرف‌کنندگان
• اعتبار
• حمل و نقل
• چند منظوره
• منابع طبیعی
• تعاونی مصرف
• تعاونی روستایی

ضوابط عمومی

این شرکت حداقل با ۷ نفر عضو می‌تواند تأسیس شود که شرایط قانونی را برای عضویت در شرکتهای تعاونی داشته باشند. از جمله تابعیت ایرانی، نداشتن ممنوعیت قانونی و حجر، و در شرکتهای تعاونی مشابه عضو نباشد.

هیئت مؤسس تأسیس می‌شود و پس از آن از کسانی که شرایط عضو شدن را دارند دعوت می‌کند. هیئت مؤسس پس از تهیه طرح و اساسنامه و دیگر مشخصات تعاونی اقدام به دریافت موافقت نامه تشکیل تعاونی از وزارت تعاون می‌نماید و پس از دریافت اجازه‌نامه ثبت شرکت تعاونی از وزارت تعاون، شرکت را ثبت می‌نماید، پس از آن پروانه تأسیس شرکت تعاونی بوسیله وزارت تعاون صادر می‌شود

اعضا در جلسه مجمع عمومی عادی، اعضای هیئت مدیره و بازرس‌های شرکت تعاونی خود را انتخاب می‌کنند. جلسات مجمع معمولاً به صورت سالیانه و جلسات هیئت مدیره به صورت دو هفته یک بار برگزار می‌شود و در صورت لزوم هفته‌ای یکبار برگزار می‌گردد. بالاترین مقام تصمیم گیرنده در شرکتهای تعاونی مجمع می‌باشد.

مجمع تعیین‌کننده اعضای هیئت مدیره است، البته از طریق رای‌گیری. هیئت مدیره شامل سمت‌های رئیس، نائب رئیس، منشی، عضو اصلی هیئت مدیره و عضو علی‌البدل می‌باشد.

بازرس تعاونی نباید با هیچ‌یک از اعضای هیئت مدیره نسبت فامیلی داشته باشد. مدیر عامل تعاونی نیز می‌تواند از اعضای خود هیئت مدیره یا بیرون از آن باشد.

در شرکت‌های تعاونی همه با هم برابرند و همه همکار یکدیگرند و از نظر نژاد، زبان، رنگ پوست، ملیت، شغل و غیره هیچ‌کدام از اعضاء بر دیگری برتری ندارند. همچنین رشته تعاون و رفاه در دانشگاه‌های کشور دانشجو می‌پذیرد.

ثبت شرکت تعاونی در ایران

انواع شرکت‌های تعاونی برای ثبت

الف) شرکت تعاونی عام

شرکتی است که عضویت در آن برای همه آزاد می‌باشد (تعداد اعضاء در این تعاونیها حداقل ۵۰۰ نفر و براساس نوع تعاونی که وزارت تعاون تعیین کرده مشخص می‌شود و بایستی سهام آن رابه عموم مردم عرضه نمایند.

ب) شرکت تعاونی خاص

شرکتی است که عضویت در آن برای گروهی خاص مانند کارگران ‘ دانشجویان ‘ کشاورزان ‘ زنان ‘ پزشکان ‘ وکلای دادگستری ‘ اعضاء هر صنف و مشاغل خاص و نظایر اینها با رعایت شرایط آزاد تعیین می‌شود و در نتیجه سهام آن فقط به افراد واجد شرایط واگذار می‌شود.

جستارهای وابسته

• شرکت سهامی خاص
• شرکت سهامی عام
• شرکت تضامنی
• شرکت با مسئولیت محدود

تعاونی ها با چه اهدافی ایجاد می شوند؟

 شرکتی است که بین اشخاص حقیقی، برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در جهت اهداف مصرح در قانون بخش تعاونی، به منظور بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق همکاری و تشریک مساعی آن ها،با رعایت قانون مزبور، به مدت نامحدود تشکیل می شود.

بنا به تعریف فوق این شرکت انواع ذیل را شامل است :

_  تولید محصولات صنعتی و کشاورزی
_ شرکت تعاونی وام و اعتبار
_ شرکت تعاونی مصرف
_ شرکت تعاونی بیمه محصولات و حیوانات

در فصل پنجم قانون تعاون جمهوری اسلامی به دو نوع شرکت تعاونی اشاره شده است :

۱-تعاونی تولید
۲- تعاونی توزیع
از نظر قانون تجارت شرکت تعاونی تولید شرکتی است که بین عده ای از ارباب حرف تشکیل می شود و شرکاء مساعی خود را برای تولید و فروش اشیاء یا اجناس به کار می برند. بنا به تجویز ماده ۱۹۱ حداقل دو سوم اعضای اداره کننده شرکت باید از شرکایی انتخاب شوند که حرفه آن ها موضوع عملیات شرکت است.
به موجب ماده ۲۷ : تعاونی توزیع تعاونی هایی هستند که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه تعاونی ها تامین می نمایند.

• اهداف این شرکت ها مطابق ماده ۱ (ق.ت.ج.ا) به این شرح می باشد :

۱- ایجاد و تامین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل
۲- قرار دادن وسائل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند ولی وسائل کار ندارند.
۳- پیشگیری از تمرکز و تداول و ثروت در دست افراد و گروه های خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی
۴- جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت
۵- قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منابع در اختیار نیروی کار و تشویق بهره برداری مستقیم از حاصل کار خود .
۶- پیشگیری از انحصار ، احتکار ، تورم ، اضرار به غیر
۷- توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی بین همه مردم

• تشکیل شرکت تعاونی

اساسنامه باید شامل نام با قید کلمه تعاونی ، هدف ، موضوع ، نوع ، حوزه عملیات ، مدت ، مرکز اصلی ، نشانی ، میزان سرمایه ، مقررات مربوط به اعضا ، ارکان ، مقررات ملی و کار ، انحلال و تصفیه ، حداقل و حداکثر اعضا به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و … باشد. اعضا در صورتی که واجد شرایط مقرر باشند می توانند به عنوان عضو ، فعالیت نمایند و طبق اساسنامه در کلیه امور حق نظارت خواهند داشت.

• وفق ماده ۲ قانون بخش تعاونی اقتصاد ، شرکت هایی که با رعایت مقررات این قانون تشکیل و به ثبت برسند تعاونی شناخته می شوند. با توجه به مفاد این قانون :

_ شرکت ها و اتحادیه های تعاونی دارای شخصیت حقوقی مستقل هستند.
_ تعاونی ها الزاماَ دارای تابعیت ایرانی هستند .
_ تعاونی ها می توانند بر خلاف سایر شرکت های تجاری اتحادیه تشکیل دهند.
_ دولت موظف است در شرایط مساوی در اجرای طرح ها و پژوهش های خود اولویت را به بخش تعاونی بدهد.